Makiawelizm to zestaw cech osobowości, charakteryzujących się brakiem empatii, lekceważeniem potrzeb innych i manipulowaniem ludźmi w celu osiągnięcia własnych korzyści. Osoby z makiawelistycznymi cechami wychodzą z założenia, że „cel uświęca środki,” co często prowadzi do wykorzystywania innych bez poczucia winy. Makiawelista może nie wahać się przed kłamstwem czy manipulacją, by zdobyć to, czego chce, a brak emocji wyższych sprawia, że relacje międzyludzkie
Definicja makiawelizmu
Według Słownika Języka Polskiego PWN makiawelizm to:
- Koncepcja polityczna zalecająca stosowanie zasady „cel uświęca środki.”
- Postawa charakteryzująca się cynizmem i brakiem skrupułów w dążeniu do celu.
W psychologii makiawelizm jest cechą osobowości, oznaczającą brak uczuć wyższych, instrumentalne traktowanie innych oraz chłodne, często pozbawione empatii relacje interpersonalne. Osoby z tą cechą często manipulują innymi, aby osiągnąć swoje cele, wykazując obojętność wobec konsekwencji dla innych.traktuje jedynie jako środki do realizacji własnych celów.
Makiawelizm – historia i rozwój koncepcji
W psychologii makiawelizm odnosi się do typu osobowości skoncentrowanej na własnych korzyściach i interesach, z tendencją do manipulacji innymi dla osiągnięcia celów. Makiawelizm zalicza się do tzw. „mrocznej triady” cech osobowości, obok narcyzmu i psychopatii. Termin pochodzi od nazwiska Niccolò Machiavellego, renesansowego filozofa i dyplomaty z Florencji, który zasłynął dzięki swojej książce Książę. W swoim dziele Machiavelli wyraził pogląd, że władcy powinni wykorzystywać surowość i bezwzględność wobec poddanych i wrogów, a cele, takie jak chwała i przetrwanie państwa, mogą usprawiedliwiać nawet niemoralne środki.
Pod koniec XVI wieku termin „makiawelizm” zaczął odnosić się do despotycznych rządów i skorumpowanych polityków, zyskując konotacje fałszywości, przebiegłości oraz braku moralności.
Makiawelizm w psychologii
W psychologii termin „makiawelizm” został wprowadzony w latach 70. XX wieku przez Richarda Christie, który opisał go jako syndrom osobowości charakteryzujący się skłonnością do manipulacji interpersonalnej w celu osiągania osobistych korzyści. Christie, we współpracy z Florencem L. Geisem, opracował tzw. Skalę Makiawelizmu, narzędzie do oceny tego typu osobowości.
Czynniki rozwoju makiawelizmu
Badania wskazują, że rozwój makiawelizmu zależy głównie od czynników środowiskowych, a nie genetycznych. Ciekawym spostrzeżeniem są wyniki badań, które wykazały wyższy poziom cech makiawelistycznych u studentów kierunków biznesowych w porównaniu do studentów psychologii. Można więc przypuszczać, że niektóre grupy zawodowe lub środowiskowe mogą sprzyjać wykształceniu cech makiawelistycznych.
Cechy osobowości makiawelicznej
Osobowość makiaweliczna charakteryzuje się skłonnością do manipulacji, cynizmem i chłodnym podejściem do relacji interpersonalnych. Osoby o tym typie osobowości dążą do osiągnięcia własnych korzyści, często bez względu na koszty ponoszone przez innych. Poniżej znajdują się kluczowe cechy makiawelistów:
- Manipulacja i wyrachowanie
Makiaweliści często manipulują innymi ludźmi, traktując relacje instrumentalnie. Ich działania są przemyślane i wyrachowane, a osiągnięcie celu liczy się dla nich bardziej niż dobro innych. - Cynizm i brak skrupułów
Mają cyniczny stosunek do świata, z przekonaniem, że ludzie są z natury egoistyczni i działają wyłącznie we własnym interesie. Często nie przejmują się moralnymi aspektami swoich działań. - Chęć kontroli i władzy
Osoby o makiawelicznej osobowości są zainteresowane zdobywaniem kontroli i władzy. Są gotowe zrobić wiele, aby osiągnąć swoje cele i podporządkować sobie innych. - Złudne wrażenie godności zaufania
Na pierwszy rzut oka makiaweliści mogą sprawiać wrażenie osób godnych zaufania, lecz jest to jedynie fasada, mająca na celu pozyskanie korzyści i ułatwienie manipulacji. - Brak empatii i wyrzutów sumienia
Osoby o tym typie osobowości nie przejawiają empatii ani wyrzutów sumienia. Nie przejmują się konsekwencjami swoich działań dla innych i traktują zasady moralne bardzo luźno. - Skłonność do okrutnych i bezrefleksyjnych działań
Makiaweliści nie mają trudności z podejmowaniem działań, które mogą być uważane za okrutne. Ich zachowanie często cechuje chłód emocjonalny, brak refleksji nad normami społecznymi i minimalne poczucie odpowiedzialności. - Płytkie relacje interpersonalne
Relacje makiawelistów są zazwyczaj powierzchowne. Brak głębokiego zaangażowania emocjonalnego i skupienie na własnych korzyściach sprawiają, że ich relacje bywają krótkotrwałe i wyłącznie pragmatyczne. - Niezależność i samowystarczalność
Są zazwyczaj nieufni wobec innych i wolą podejmować decyzje samodzielnie. Nawet jeśli proszą o radę, to zazwyczaj i tak postępują według własnego uznania.
Cechy te mogą sprawiać, że osoby z osobowością makiaweliczną odnoszą sukcesy w niektórych sytuacjach zawodowych czy społecznych, ale ich relacje interpersonalne są często burzliwe i mało satysfakcjonujące dla obu stron.
Jak sobie radzić z makiawelizmem?
Badania wskazują, że cechy makiawelistyczne mogą osłabiać się wraz z wiekiem, co bywa wynikiem samoświadomości oraz refleksji nad konsekwencjami nieetycznych działań. Z czasem osoby o skłonnościach makiawelicznych zauważają, że manipulacyjne zachowania i brak empatii prowadzą do problemów w relacjach i poczucia izolacji, co nie sprzyja satysfakcjonującemu życiu.
W przezwyciężaniu makiawelistycznych cech pomocna jest psychoterapia. Dzięki niej osoby z makiawelizmem mogą wypracować bardziej konstruktywne i empatyczne sposoby radzenia sobie z relacjami oraz rozwijać zdrowsze wzorce zachowań. Psychoterapia pozwala na lepsze zrozumienie siebie i swoich motywacji oraz oferuje wsparcie w osiąganiu bardziej zrównoważonego podejścia do życia.
Na konsultacje psychologiczne oraz psychoterapię zapraszamy do specjalistów w MindHealth. Oferujemy pomoc w każdej sytuacji, pomagając osiągnąć pozytywne zmiany i rozwój.
Makiawelista w kontaktach międzyludzkich
Makiawelista potrafi nawiązywać relacje z innymi i funkcjonować w grupach towarzyskich, choć jego motywacje bywają bardziej pragmatyczne niż emocjonalne. Makiawelista może angażować się w związki romantyczne i utrzymywać znajomości, ponieważ ludzie, niezależnie od typu osobowości, potrzebują przynależności i szacunku. Z badań wynika jednak, że osoby o wysokim poziomie makiawelizmu gorzej radzą sobie w długotrwałych relacjach i budowaniu głębokiej więzi emocjonalnej. Mają także niższe poczucie bliskości w przyjaźniach i oferują mniej wsparcia emocjonalnego, jednocześnie oczekując go mniej od innych, ceniąc sobie niezależność i autonomię.
Kobiety-makiawelistki zwykle wykazują nieco większe zaufanie do swoich przyjaciółek niż mężczyźni-makiaweliści, którzy są bardziej powściągliwi w tej sferze. Obie płcie mogą jednak czerpać pewną satysfakcję z przyjaźni, choć większy poziom makiawelizmu wiąże się z towarzyszącymi jej emocjami negatywnymi, co ogranicza liczbę bliskich relacji.
Makiawelista w pracy
Makiawelista może odnosić sukcesy zawodowe i jako lider może dążyć do realizacji dużych projektów, prowadząc firmę do osiągania wyznaczonych celów. Jego determinacja i zdolność do poświęcenia się pracy sprawiają, że może być postrzegany jako człowiek sukcesu. Angażuje się w przedsięwzięcia długoterminowe, nawet jeśli wymagają one chwilowych wyrzeczeń, jeśli w przyszłości obiecują znaczące zyski.
Z drugiej strony, pragmatyczne i manipulacyjne podejście makiawelisty może być źródłem napięć i konfliktów w zespole. Dążenie do sukcesu kosztem innych może wywoływać wśród współpracowników poczucie niesprawiedliwości oraz niechęć, szczególnie jeśli makiawelista nie widzi potrzeby zmiany swojego podejścia. To sprawia, że w pracy może być trudnym współpracownikiem lub wymagającym szefem, który często generuje nieprzyjazną atmosferę, koncentrując się na własnych celach bez uwzględniania emocji innych.
Test na makiawelizm
W Internecie dostępne są testy psychologiczne Mrocznej Triady, które oceniają osobowość pod kątem makiawelizmu, narcyzmu i psychopatii. Popularny kwestionariusz Mrocznej Triady zawiera 36 pytań, a w skróconej wersji – 20 pytań, które pomagają określić, czy osoba wykazuje cechy makiaweliczne.
Warto jednak pamiętać, że wyniki tego testu mogą być jedynie wskazówką i nie stanowią pełnej diagnozy. Interpretacja wyników powinna być przeprowadzona przez psychologa, który uwzględni kontekst osobisty, społeczny oraz kulturowy, w którym żyje osoba badana.
