Depresja to jedno z najczęściej diagnozowanych zaburzeń psychicznych na świecie, dotykające 264 miliony osób. Jednak statystyki te nie obejmują wszystkich przypadków, zwłaszcza tych, w których choroba przyjmuje bardziej subtelne formy. Jednym z takich trudnych do rozpoznania zaburzeń jest depresja maskowana, nazywana również „depresją bez depresji”. Zamiast typowych objawów emocjonalnych, takich jak smutek czy apatia, pacjent cierpi głównie na objawy somatyczne. Jak zatem rozpoznać tę chorobę i jakie są jej metody leczenia?
Czym jest depresja maskowana?
Depresja maskowana to rodzaj depresji, w której klasyczne objawy emocjonalne (np. obniżony nastrój, zmniejszona motywacja) ustępują miejsca objawom fizycznym lub somatycznym. Zamiast przygnębienia, osoby cierpiące na tę odmianę choroby skarżą się na bóle głowy, problemy trawienne czy kołatanie serca. Nazwa „maskowana” odnosi się do tego, że typowe objawy depresji są ukryte pod płaszczem dolegliwości fizycznych, co może utrudniać rozpoznanie choroby zarówno dla pacjenta, jak i lekarza.
Typowe objawy depresji maskowanej
W depresji maskowanej objawy mogą przyjmować różne formy, z czego najbardziej charakterystyczne są:
- Objawy bólowe – bóle głowy, bóle mięśniowe (np. w okolicach karku czy ramion), bóle serca, bóle narządów płciowych czy neuralgie.
- Objawy wegetatywne – nudności, problemy żołądkowo-jelitowe (zaparcia, biegunki), kołatanie serca, zawroty głowy, problemy ze skokami ciśnienia, zaburzenia cyklu miesiączkowego, obniżenie libido.
- Zmiany zachowań – alkoholizm, kompulsywne jedzenie, uzależnienie od zakupów czy innych substancji, co stanowi mechanizm radzenia sobie z wewnętrznymi emocjami.
- Objawy psychopatologiczne – objawy przypominające zaburzenia lękowe, ataki paniki, obsesje, natręctwa lub fobie.
- Zaburzenia rytmu dobowego – trudności z zasypianiem, bezsenność lub nadmierna senność w ciągu dnia.
Te „maski” mogą prowadzić do błędnej diagnozy innych schorzeń, takich jak zespół jelita drażliwego, nerwica lękowa czy choroba wieńcowa.
Jakie grupy są najbardziej narażone?
Badania pokazują, że depresja maskowana może występować nawet trzy razy częściej niż klasyczna depresja, a najczęściej dotyka kobiety między 20. a 30. rokiem życia . U osób starszych może pojawiać się naprzemiennie z depresją klasyczną. Nie ma jednoznacznych przyczyn występowania tej choroby, ale podejrzewa się, że indywidualne predyspozycje biologiczne, takie jak zaburzenia poziomu neuroprzekaźników (dopaminy, serotoniny, noradrenaliny), mogą zwiększać ryzyko. Dodatkowo ważną rolę odgrywają czynniki psychospołeczne, takie jak trauma, toksyczne relacje czy długotrwały stres.
Diagnoza depresji maskowanej
Rozpoznanie depresji maskowanej może być trudne, ponieważ objawy somatyczne mogą przypominać symptomy innych chorób. Z tego względu, jeśli podejrzewamy u siebie lub u bliskiej osoby depresję maskowaną, warto jak najszybciej skonsultować się z psychologiem lub psychiatrą. Samodiagnoza na podstawie informacji z internetu, takich jak testy czy kwestionariusze, może być myląca, ponieważ większość z nich opiera się na symptomach typowych dla depresji klasycznej.
Leczenie depresji maskowanej
Leczenie depresji maskowanej obejmuje zazwyczaj dwa główne podejścia:
- Farmakoterapia – leczenie farmakologiczne obejmuje stosowanie leków antydepresyjnych, podobnych do tych stosowanych w leczeniu depresji klasycznej. Najczęściej są to selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), trójpierścieniowe lub czteropierścieniowe leki przeciwdepresyjne. Zauważalna poprawa pojawia się zazwyczaj po kilku tygodniach stosowania leków. Kluczowe jest regularne monitorowanie przez lekarza psychiatry, aby dostosować terapię do indywidualnych potrzeb pacjenta .
- Psychoterapia – psychoterapia, szczególnie terapia poznawczo-behawioralna (CBT), jest niezwykle skuteczna w leczeniu depresji maskowanej. Pomaga pacjentowi zrozumieć swoje emocje i nauczyć się, jak radzić sobie z negatywnymi myślami oraz stresem. Celem terapii jest również nauka rozpoznawania sygnałów wysyłanych przez ciało i zintegrowanie ich z emocjami, co pomaga lepiej kontrolować stan psychiczny i fizyczny .
Porównanie objawów depresji klasycznej i depresji maskowanej
| Rodzaj objawów | Depresja klasyczna (typowa) | Depresja maskowana (ukryta) |
|---|---|---|
| Emocjonalne | – Smutek i obniżony nastrój | – Często brak widocznych objawów emocjonalnych |
| – Poczucie beznadziei, niska samoocena | – Objawy emocjonalne mogą być tłumione przez zachowania kompulsywne (np. alkoholizm) | |
| – Utrata zainteresowania przyjemnymi wcześniej aktywnościami | – Lęki, fobie, natręctwa | |
| Motywacyjne | – Brak motywacji do działania | – Trudność z wyrażeniem emocji, unikanie refleksji nad stanem psychicznym |
| Fizyczne (somatyczne) | – Zmęczenie, brak energii | – Bóle głowy, mięśni, serca, brzucha |
| – Zmiany apetytu (przejadanie się lub brak apetytu) | – Nudności, zaparcia, biegunki | |
| – Problemy ze snem (bezsenność lub nadmierna senność) | – Kołatanie serca, zawroty głowy, skoki ciśnienia | |
| – Spowolnienie psychoruchowe | – Zaburzenia rytmu serca, zaburzenia miesiączkowania | |
| – Obniżenie libido | ||
| Zachowanie | – Wycofanie społeczne | – Uzależnienia (alkoholizm, zakupoholizm, objadanie się) |
| – Trudności w wykonywaniu codziennych obowiązków | – Problemy ze snem (bezsenność lub nadmierna senność w ciągu dnia) | |
| Kognitywne | – Trudności z koncentracją | – Problemy z myśleniem logicznym, pojawiające się przez objawy fizyczne |
| – Negatywne myśli, np. o bezwartościowości | – Trudność z rozpoznaniem i interpretacją swoich emocji |
Podsumowanie
Depresja maskowana to skomplikowane i trudne do rozpoznania zaburzenie, które często ukrywa się za objawami somatycznymi. Jej diagnoza wymaga współpracy z doświadczonym specjalistą, a leczenie jest najskuteczniejsze, gdy łączy farmakoterapię z psychoterapią. Jeśli zauważysz u siebie lub u bliskich niepokojące objawy fizyczne, którym towarzyszy emocjonalna apatia, warto skonsultować się z psychologiem lub psychiatrą.
