Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej – Objawy, Przyczyny i Leczenie

ADHD (ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder) to zaburzenie neurorozwojowe, które dotyka zarówno dzieci, jak i dorosłych. Szacuje się, że od 4 do 8% dzieci w wieku szkolnym cierpi na ADHD, a jego objawy mogą utrzymywać się także w dorosłości. ADHD charakteryzuje się trudnościami w utrzymaniu uwagi, nadmierną aktywnością ruchową oraz impulsywnością.

Objawy ADHD

U dzieci:

• Zaburzenia koncentracji: Trudności w skupieniu uwagi na jednej czynności, szybkie rozpraszanie się, unikanie zadań wymagających dłuższego wysiłku umysłowego.
• Nadpobudliwość: Nadmierna ruchliwość, problemy z siedzeniem w miejscu, ciągłe bieganie, skakanie i ruszanie się.
• Impulsywność: Trudności z czekaniem na swoją kolej, przerywanie rozmówcom, mówienie bez zastanowienia.

U dorosłych:

• Problemy z koncentracją: Trudności z utrzymaniem uwagi na zadaniach, zapominanie o codziennych obowiązkach.
• Niespokojność: Wewnętrzny niepokój, problemy z relaksem i odpoczynkiem.
• Impulsywność: Szybkie podejmowanie decyzji bez zastanowienia, przerywanie rozmówcom, nadmierna gadatliwość.

Przyczyny ADHD

ADHD jest zaburzeniem, którego przyczyny są złożone i wynikają z kombinacji czynników genetycznych, neurobiologicznych oraz środowiskowych.

• Nieprawidłowe funkcjonowanie mózgu: U osób z ADHD obserwuje się zmiany w funkcjonowaniu móżdżku oraz kory przedczołowej, które są odpowiedzialne za regulację zachowań i koncentrację.
• Rola genów: ADHD ma silny komponent genetyczny. Badania wskazują, że zespół ADHD może być związany z działaniem wielu genów odpowiedzialnych za rozwój mózgu.
• Brak równowagi neuroprzekaźników: Zaburzenia w poziomie dopaminy i noradrenaliny mogą powodować problemy z koncentracją, nadmiernym pobudzeniem oraz impulsywnością.

Czynniki genetyczne i środowiskowe

• Czynniki genetyczne: ADHD często występuje w rodzinach, co potwierdza dziedziczną skłonność do tego zaburzenia.
• Środowisko: Choć ADHD nie jest wynikiem błędów wychowawczych, trudna sytuacja rodzinna, brak zasad i norm mogą nasilać objawy ADHD.

Typy ADHD

• ADHD-1 (z deficytem uwagi): Problemy z koncentracją bez nadmiernej aktywności ruchowej.
• ADHD-H (hiperaktywno-impulsywny): Nadmierna ruchliwość i impulsywność dominują nad problemami z uwagą.
• ADHD-C (mieszany): Najczęstszy typ, obejmujący zarówno problemy z uwagą, jak i nadpobudliwością oraz impulsywnością.

Diagnoza ADHD

Diagnoza ADHD wymaga kompleksowej oceny psychologicznej i psychiatrycznej. Obejmuje ona:

• Wywiad kliniczny: Szczegółowa rozmowa na temat objawów i historii pacjenta.
• Testy behawioralne: Ocena zachowania i reakcji w różnych sytuacjach.
• Obserwacja: Ocena funkcjonowania pacjenta przez specjalistę w codziennym życiu.

Zaburzenia współistniejące

ADHD często współwystępuje z innymi zaburzeniami, takimi jak:

• Lęk
• Depresja
• Trudności w nauce
• Problemy z nadużywaniem substancji

Leczenie ADHD

Leczenie ADHD jest zazwyczaj wieloaspektowe i obejmuje zarówno farmakoterapię, jak i psychoterapię.

Farmakoterapia:

• Leki psychostymulujące: Leki takie jak metylfenidat oraz amfetamina są często stosowane w leczeniu ADHD i pomagają regulować poziom dopaminy oraz noradrenaliny w mózgu.
• Atomoksetyna: Niefarmakologiczna opcja dla osób, które nie mogą lub nie chcą stosować leków psychostymulujących.

Psychoterapia:

• Terapia poznawczo-behawioralna (CBT): Skuteczna w nauce strategii radzenia sobie z objawami ADHD.
• Terapia rodzinna: Pomaga rodzinom lepiej rozumieć ADHD i dostosować się do potrzeb osoby z tym zaburzeniem.
• Coaching: Dla dorosłych z ADHD pomocny jest coaching, który wspiera w organizacji czasu i zarządzaniu obowiązkami.

ADHD u dorosłych

ADHD często utrzymuje się także w dorosłym życiu, wpływając na zdolność do pracy, relacje oraz codzienne funkcjonowanie. Dorośli z ADHD mogą odczuwać trudności w zarządzaniu czasem, impulsywność w podejmowaniu decyzji oraz problemy z koncentracją. Wsparcie terapeutyczne, farmakoterapia oraz odpowiednie techniki zarządzania mogą znacząco poprawić jakość życia dorosłych z ADHD.